- Konu Başlıkları
- Cüzzam Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
- Cüzzam Hastalığının Tarihçesi
- Cüzzam Nedenleri Nelerdir ve Nasıl Bulaşır?
- Cüzzam Hastalığının Tipleri Nelerdir?
- Cüzzam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
- Cüzzam Tedavi Edilmezse Ortaya Çıkabilecek Belirtiler Nelerdir?
- Cüzzam Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
- Cüzzam Nasıl Tedavi Edilir?
- Bunu biliyor musunuz?
- Cüzzamı Nasıl Önleyebilirim?
- Cüzzam Tedavi Süreci ve Hastalığın Seyri Nasıldır?
Cüzzam Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Cüzzam; sinirleri, cildi ve burun mukozasını etkileyebilmekte ve cilt ülserleri, sinir hasarı ve kas güçsüzlüğüne neden olabilmektedir.
Cüzzam, “mycobacterium leprae” isimli mikrop tarafından oluşturulan kronik bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Lepra, leprosy, cüzzam veya Ortaçağ Avrupa insanlarının tabiriyle “Tanrının Laneti” olan bu hastalığın kökeni insanlık tarihi kadar eskiye dayanmaktadır. Sinirleri, cildi, gözleri ve burun mukozasını etkileyebilmekte ve cilt ülserleri, sinir hasarı ve kas güçsüzlüğüne neden olabilmektedir. Bu cilt hastalığı, erken teşhis ve tedavi ile hastalık tedavi edilebilmektedir.
[widget-162]
Cüzzam Hastalığının Tarihçesi
Cüzzam hastalığına ait en eski belgeler M.Ö. 1550 yılına ait eski bir Mısır papirüsüdür. Hint belgelerinde de bu hastalığa benzer bir hastalıktan bahsedilmektedir. Hipokrat tarafından da cüzzam hastalığı tartışılmıştır.
M.Ö. Avrupa’da da görüldüğüne dair belgeler mevcuttur. Bazı araştırmacılar bu hastalığın Büyük İskender’in Hindistan Seferi’nden dönüşü sonrasında Avrupa’ya geldiğini söylerken bazıları da Pompei ordularının Anadolu’dan Roma’ya dönüşü olan M.Ö. 62 yılında geldiğini söylemektedir.
Cüzzam Nedenleri Nelerdir ve Nasıl Bulaşır?
Lepra hastalığına, mycobacterium leprae adı verilen bir bakteri türü neden olmaktadır. Bakteri çok yavaş çoğalmaktadır. İnkübasyon periyodu 5 yıl kadardır. Ancak cüzzam o kadar bulaşıcı değildir.
Tedavi edilmemiş cüzzamlı birinden burun ve ağız salgıları ile yakın ve tekrarlayan temas ile bulaşmaktadır. Bu salgılar genellikle cüzzamlı bir kişi hapşırdığında veya öksürdüğünde havadaki mikro damlacıklar olarak ortaya çıkarlar. Çocukların cüzzam alma olasılığı yetişkinlerden daha fazladır.
Cüzzam Hastalığının Tipleri Nelerdir?
Cüzzam, sahip olduğunuz cilt lezyonlarının sayısı ve türü ile tanımlanmaktadır. Bu nedenle belirtiler ve tedavi cüzzam tipine bağlıdır. Bireylerin hastalığa karşı verdiği bağışıklık tepkisi, cüzzam tiplerini belirlemektedir. 3 tipi vardır:
- Tüberküloid tip: Hafif, daha az şiddetli bir cüzzam şeklidir. Bu tip insanlarda sadece bir veya birkaç düz, soluk renkli cilt lekesi vardır (pakibasiller cüzzam). Etkilenen cilt bölgesi, altındaki sinir hasarı nedeniyle uyuşmuş hissedebilir. Tüberküloid lepra diğer formlardan daha az bulaşıcıdır.
- Lepramatöz tip: Hastalığın daha şiddetli bir şeklidir. Ciltte yaygın yumrular ve döküntüleri (multibasiller cüzzam), uyuşukluk ve kas güçsüzlüğünü getirir. Burun, böbrekler ve erkek üreme organları da etkilenebilir. Tüberküloit cüzzamdan daha bulaşıcıdır.
- Borderline (sınırda) tip: Bu tür cüzzamlı kişilerde hem tüberküloid hem de lepramatöz formların semptomları vardır. Diğer iki tip arasında bir sınırda kabul edilmektedir.
Diğer sınıflandırma sisteminde:
- Tek lezyon pakibasiller: Bir lezyon
- Pakibasiller (PB): İki ile beş lezyon
- Multibasiller (MB): Altı veya daha fazla lezyon
Cüzzam Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Semptomlar 1 yıl içinde ortaya çıkabilmektedir. Ancak ortaya çıkması 20 yıl veya daha fazla sürebilir. Belirtiler esas olarak cildi, sinirleri ve mukozaları (vücudun açıklıklarının hemen içindeki yumuşak, nemli alanlar) etkilemektedir.
Cüzzam hastalığı aşağıdaki cilt semptomlarına neden olabilmektedir.
- Çevresindeki ciltten daha açık renkli, genellikle düz, uyuşma hissi olan ve soluk cilt lekeleri
- Deride kabarıklıklar, şişlikler (Nodüller)
- Kalın, sert veya kuru cilt
- Ayak tabanlarında ağrısız ülserler (Yaralar)
- Yüzde veya kulak memelerinde ağrısız şişlik veya topaklar
- Kaş veya kirpik dökülmesi
Sinir hasarı ile oluşan cüzzam belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Cildin etkilenen bölgelerinin uyuşması
- Kas güçsüzlüğü veya felç (Özellikle el ve ayaklarda)
- Büyümüş sinirler (Özellikle dirsek, diz çevresinde ve boynun yanlarında olanlar)
- Körlüğe yol açabilecek göz problemleri (Yüz sinirleri etkilendiğinde)
- His kaybı
Mukozalar etkilendiğinde oluşan cüzzam belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Burun tıkanıklığı
- Burun kanaması
Ortaya çıkabilecek diğer komplikasyonlar (yan etkiler) aşağıdaki gibidir:
- Ağrılı veya hassas sinirler
- Etkilenen bölgenin çevresinde kızarıklık ve ağrı
- Deride yanma hissi
Cüzzam Tedavi Edilmezse Ortaya Çıkabilecek Belirtiler Nelerdir?
Cüzzam hastalığı tedavi edilmezse oluşabilecek belirtiler aşağıdaki gibidir:
- El ve ayaklarda felç ve sakatlık
- El ve ayak parmaklarının kısalması
- Ayak tabanında iyileşmeyen kronik yaralar (Ülserler)
- Körlük
- Kaş kaybı
- Burunda şekil bozukluğu
Cüzzam Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?
Normal ciltten daha açık veya daha koyu görünebilen cilt lekeleri, bazen de kırmızımsı cilt bölgelerinin görünümü ile lepra hastalığından şüphelenilmektedir. Bu cilt lezyonlarında his kaybı yaygındır. Hafif bir dokunuş veya iğne batması hissetmeyebilirsiniz.
Teşhisi doğrulamak adına doktorunuz mikroskop altında bakterileri aramak için deri veya sinirinizden bir örnek alacak (deri veya sinir biyopsisi yoluyla) ve ayrıca diğer cilt hastalıklarını ekarte etmek için testler yapacaktır. Cüzzam nedenleri araştırıldıktan sonra lepra tanısı konacaktır.
Cüzzam Nasıl Tedavi Edilir?
Cüzzam, onlarca yıldır üç antibiyotiğin bir kombinasyonu olan Çoklu İlaç Tedavisi (MDT) ile tedavi edilebilmektedir. MDT, cüzzama sebep olan bakteriyi öldürmede oldukça etkilidir. Ayrıca tedaviye başladıktan birkaç gün sonra insanlar artık bulaşıcı değildir. MDT, cüzzam için tek etkili tedavidir ve bitkisel ilaçları veya diğer cüzzam tedavi yöntemleri önerilmemektedir.
Çoklu İlaç Tedavisi (MDT), cüzzam teşhisi konan kişilere tamamen ücretsiz olarak verilmektedir.
Bunu biliyor musunuz?
Hindistan, Brezilya ve Endonezya gibi ülkelerde cüzzamlı vaka sayıları yüksektir. 2020 yılı itibariyle dünya genelinde yaklaşık 200.000 yeni cüzzam vakası bildirilmiştir.
Cüzzamı Nasıl Önleyebilirim?
Cüzzamı önlemenin en iyi yolu; enfeksiyonu olan tedavi edilmemiş bir kişiyle uzun süreli yakın temastan kaçınmaktır. Ayrıca şüpheli bir durum fark edilirse derhal doktora gidilmeli ve cüzzam tedavisine başlanmalıdır.
[widget-163]
Cüzzam Tedavi Süreci ve Hastalığın Seyri Nasıldır?
Dermatoloji uzmanı cüzzam hastalığını şiddetli hale gelmeden hemen teşhis ederse, süreç iyidir. Erken tedavi, daha fazla doku hasarını önler ve hastalığın yayılmasını durdurur.
İleri bir aşamada tanı konulursa süreç daha kötüdür. Yine de daha fazla vücut hasarını ve hastalığın başkalarına yayılmasını önlemek için uygun tedavi hala gereklidir.
Cüzzam tedavisi sürecinde yeni lezyon çıkışları ya da yeni uyuşma alanları ortaya çıkarsa bunu mutlaka doktora bildirmelisiniz. Uyuşma olan bölgelerinizdeki yanma veya kesilme gibi travmaları fark etmekte güçlük çekeceğiniz için daha dikkatli hareket etmeli ve bu bölgeleri gün içinde sık sık kontrol etmelisiniz.
Başarılı bir antibiyotik tedavisine rağmen kalıcı tıbbi komplikasyonlar olabilmektedir. Ancak doktorunuz bu kalıcı komplikasyonlar ile başa çıkmanıza yardımcı olacak uygun bakımı sağlamak için size destek verecektir.
Yazar: Doç. Dr. Sevil Savaş Erdoğan
